نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
هیات علمی دانشگاه فرهنگیان
چکیده
پیدایش مدارس جدید از وقایع منحصر به فرد در تاریخ معاصر ایران به شمار می آید. تحلیل های مختلفی به توضیح شکل گیری مدرسه در ایران پرداخته اند.اما این تحلیل ها دچار نوعی تقلیل گرایی و ساده سازی در توضیح این واقعه تاریخی هستند. در این مقاله تلاش شده است با روش تحلیل گفتمان و بررسی شواهد و اسناد تاریخی روایت عامتری از ظهور مدرسه در ایران ارائه شود.بررسی شواهد تاریخی نشان می دهد که نیروهای متنوع و متکثری در شکل گیری مدارس جدید در ایران نقش داشته اند و نمی توان برپایی مدرسه را به یک نیروی سیاسی-اجتماعی تقلیل داد.ادعای این مقاله این است که سه گفتمان تربیت شهروند، تربیت رعیت و تربیت مسلمان حول اولین مدارس جدید در ایران شکل گرفتند .هر یک از این گفتمانها تلاش می کردند مدیریت و فعالیتهای مدارس را تحت نظارت و کنترل خود در آوردند و بدین ترتیب نوعی نبرد گفتمانی حول مدارس جدید برقرار بود .شناخت گفتمانهایی که برای اولین بار حول تربیت مدرسه ای شکل گرفتند می تواند درک عمیقی از چگونگی شکل گیری مدرسه در اختیار علاقه مندان به مطالعات تربیتی قرار دهد.
کلیدواژه‌ها
احتشام السلطنه، محمود (1367). خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش سید محمدمهدی، موسوی، تهران: انتشارات زوار.
افضل الملک، غلامحسین، (1361). افضل التواریخ، ترجمه منصوره اتحادیه (نظام مافی) سیروس سعدوندیان، نشر تاریخ ایران.
امین‌الدوله، میرزاعلی خان (1341). خاطرات سیاسی میرزاعلی خان امین‌الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرما، تهران: کتاب‌های ایران.
بر، ویوین (1394). برساختگرایی اجتماعی، ترجمه اشکان صالحی، تهران: انتشارات نی
تکمیل همایون، ناصر (1385). آموزش‌وپرورش در ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
صحاف‌باشی، ابراهیم (1357). سفرنامه ابراهیم صحاف‌باشی به کوشش محمد مشیری تهران شرکت مؤلفان و مترجمان ایران
حاضری، علی‌محمد (1377) مدارس غیرانتفاعی و تحرک اجتماعی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جمعی از نویسندگان (1397) مرگ مدرسه، ناظر علمی مرتضی نظری تهران انتشارات مشق شب
سمیع آذر، علیرضا، (1376) تاریخ تحولات در مدارس ایران، سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس: تهران.
سرکار ارانی، محمدرضا (1382) اصلاحات آموزشی و مدرن سازی، تهران: نشر روزگار.
سرمد، غلامعلی، (1372) اعزام محصل به خارج از کشور در دوره قاجار، تهران: چاپ و نشر بنیاد.
شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390) سند تحول بنیادین در آموزش‌وپرورش،
صافی، احمد (1385) سازمان و قوانین آموزش‌وپرورش، تهران، سمت.
دولت‌آبادی، یحیی (1361)، حیات یحیی، تهران: فردوسی.
رجایی محمدعلی (1361) تربیت‌معلم، تهران: جهاد دانشگاهی تربیت‌معلم
رجبی (دوانی)، محمدحسن (1390) مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه، تهران: نشر نی.
رضایی، محمد، محمدی، محمود (1396) گفتمان تربیت جدید و تولد مدرسه در ایران دوره قاجار، مجله جامعه‌شناسی تاریخی، 9(2) 184 - 211
رنانی محسن (1397) کودکی، مدرسه، توسعه؛ از کتاب مرگ مدرسه، جمعی از نویسندگان، تهران: مشق شب
رینگر، مونیکا (1381) آموزش دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنونس
روزنامه تربیت (1314 ق) شماره‌های 39، 127، 138، 143، 148، 147، 163، 206، 279، 321، 377،
روزنامه ثریا (1316 ق) شماره‌های 1، 17
روزنامه کمال (1317 ق) شماره 15
روزنامه معارف (.1316 ق) شماره 2 و 10
روزنامه مظفری (1317 ق) شماره‌های 1 و 2
روزنامه نوروز (1320 ق) شماره 1 و 30 و 37
فوکو، میشل، (1384) نظم گفتار، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر اگه
فوکو، میشل (1392) دیرینه‌شناسی دانش، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی
قاسمی پویا، اقبال (1377) مدارس جدید در دوره قاجاریه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلانتری، عبدالحسین (1391). گفتمان از سه منظر زبان‌شناختی فلسفی و جامعه‌شناختی، تهران: نشر جامعه شناسان
کسروی، احمد (1356). تاریخ مشروطه، تهران: خوارزمی.
لاکلوئو، ارنستو و شانتال موفه (1392). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، ترجمه محمد رضایی، تهران: انتشارات ثالث
ماتی، رودی (1383) آموزش‌وپرورش در دوره رضا شاه، ترجمه مرتضی ثاقب فر از کتاب رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین جمع‌آوری استفانی کرونین، تهران، جامی.
مجلس شورای ملی (1290) قانون اساسی فرهنگ
مجلس شورای ملی (1322) قانون تعلیمات اجباری
مجلس شورای اسلامی (1367) قانون مدارس غیرانتفاعی.
مجله آموزش‌وپرورش (1328). اساسنامه جامعه تعلیمات اسلامی ، شماره 17
محبوبی اردکانی، حسین (1354) تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران انجمن دانشجویان دانشگاه تهران.
محمدی محمود (1395) روحانیان و مدارس جدید، مجله تربیت اسلامی، سال 11 شماره 22 صفحه 107 تا 129
مستوفی، عبدالله (1343) تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه جلد اول، دوم، سوم، چاپ تهران: مصور
مشایخی، عبدالکریم (1378) مدرسه سعادت بوشهر از چند زاویه، بوشهر: نشر همسایه.
مراغه‌ای، زین‌العابدین (1384) سیاحتنامه ابراهیم بیگ، به کوشش م.ع سپانلو، تهران: اگه
طالبوف، عبدالرحیم (1356) کتاب احمد، تهران: انتشارات شبگیر.
ناظم الاسلام کرمانی، محمد (1390) تاریخ بیداری ایرانیان، جلد دوم، تهران: انتشارات کوشش.
ناطق، هما (1380) کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، تهران: معاصر پژوهان.
هدایت حاج مهدی قلی (مخبر السلطنه)(1375)، خاطرات و خطرات، تهران: انتشارات زوار
یورگنسن ماریان و لویز فیلیپس (1389) تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی
References
Afzal Mulk, Gh. (1982). Afzal al-Tawarikh, Translation by Mansoureh Etehadeyeh and Siros Saadvandian, Tehran: Publication of the history of Iran. (In Persian)
Amin al-Dawlah, A. (1961). Political memoirs of Mirza Ali Khan Amin al-Dawlah. Hafez Farmanfarma, Tehran: Iranian books. (In Persian)
Bur, V. (2015), social constructionism, Translation by Ashkan Salehi, Tehran: Ney publication. (In Persian)
Dolat Abadi. Y. (1982). Yahya's life, Tehran: Ferdowsi. (In Persian)
Foucault, M. (2005). The Discourse order, Translated by Bagher Parham, Tehran: Agah publication.
Foucault, M. (2013). Archeology of knowledge, Translated by Niko Sarkhosh and Afshine Jahandideh, Tehran: Ney Publication. (In Persian)
Ghasemi Pouya, E. (1998), New schools in the Qajar period, Tehran: University publication. (In Persian)
Hazeri, A. M. (1998), Non-profit schools and social mobility, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. (In Persian)
Hedayat (Mokhbar al-Sultaneh), M. GH. (1996). Memories and Dangers, Tehran: Zavar. (In Persian)
Ihtsham al-Sultaneh, M. (1989). Memories of Ihtsham al-Sultaneh, Tehran: Zovar Publications. (In Persian)
Islamic parliament. (1988). Law of non-profit schools. (In Persian)
Journal of Education. (1949). Statutes of the Society of Islamic Education, N: 17(In Persian)
Jurgensen, M. Filips, l. (2010). Discourse analysis as theory and method. Translated by Hadi Jalili Tehran: Ney publication. (In Persian)
Kalantari, A.H. (2012), Discourse from three linguistic, philosophical and sociological perspectives, Tehran: Jameshenasan. (In Persian)
Kasravi, A. (1977). Constitutional history, Tehran: Kharazmi. (In Persian)
Kamal newspaper. (1899). Nov: 15. (In Persian)
Laclou, E. Miuffe, C. (2013). Hegemony and socialist strategy. Translated by Mohammad Rezaie, Tehran: Sales. (In Persian)
Mozaffari newspaper. (1899). Nov: 1, 2. (In Persian)
Maarif newspaper. (1898). Nov: 1,10. (In Persian)
Maraghei, Z. (2005). Ibrahim Bey's travelogue, Tehran: Agah. (In Persian)
Mahbobi Ardakani, H. (1975). History of new civilization institutions in Iran, Tehran: Tehran University Students Association. (In Persian)
Mohammadi, M. (2016). The clerics and new schools in Iran, Islamic education, 11(22) 107-129. (In Persian)
Mostofi, A. (1964). Social and administrative history of the Qajar period, Tehran: Mosavar. (In Persian)
Mashayekhi, A.K. (1999). Saadat Bushehr School from several perspective. Bushehr: Hamsayeh. (In Persian)
Nategh, H. (2001). Cultural performance of European in Iran, Tehran: Moaser Pazhohan.
Nowruz newspaper. (1902). Nov: 1,30, 37. (In Persian)
National Parliament. (1911). Constitution of culture. (In Persian)
National Parliament. (1943). Compulsory education law. (In Persian)
Nazim al-Islam Kermani, M. (2011). The history of the awakening of Iranians Tehran: Koushesh. (In Persian)
Rajai. M.A. (1982) Teacher Education, Tehran: The academic jihad of teacher education. (In Persian)
Rajabi (Davani) M.H. (2011). Letters and political and social statements of Shia scholars, Tehran: ney publication. (In Persian)
Rezaie. M, Mohammadi, M. (2018). New discourse of education and the emergence of modern schooling in Qajar dynasty, 9(2) 185-211. (In Persian)
Renani, M. (2019). Childhood, school, development, From the book of school death, a group of authors, Tehran: Mashghe Shab. (In Persian)
Renger, M. (2003). Religious, education, and the discourse of cultural reform in the Qajar, translated by Mahdi Haghighatkhah, Tehran: ghoghnos.
Sami Azar, A.R. (1997). History of developments in Iranian schools. Tehran: Schools Renovation, Development and Equipping Organization. (In Persian)
Sarkar Arani, M.R. (2003). Educational reforms and modernization, Tehran: Rozegar publication. (In Persian)
Sarmad, G.A. (1993). Sending students abroad during the Qajar period, Tehran: Bonyad publication. (In Persian)
Supreme Council of the Cultural Revolution, (2011) Fundamental Reform Document of Education in the Islamic Republic of Iran, Secretariat of the Supreme Council of the Cultural Revolution. (In Persian)
Safi. A. (2006). Organization and laws of education, Tehran: SAMT. (In Persian)
Sahaf Bashi, E. (1978). Ebrahim Sahaf Bashi's travelogue, Mohammad Moshiri, Tehran: Iranian Translators and Authors company(In Persian)
Tarbiyat newspaper. (1896-1907). Nov: 39,127,138,143,147, 148, 163, 206, 279, 321,377. (In Persian)
Soraya newspaper. (1898). Nov: 1, 17. (In Persian)
.Talebov, A. (1977). The Book of Ahmad, Tehran: Shabgir Publication. (In Persian)
Takmil Homayoun, N. (2006) Education in Iran, Tehran: Cultural Research Institute. (In Persian)
احتشام السلطنه، محمود (1367). خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش سید محمدمهدی، موسوی، تهران: انتشارات زوار.
افضل الملک، غلامحسین، (1361). افضل التواریخ، ترجمه منصوره اتحادیه (نظام مافی) سیروس سعدوندیان، نشر تاریخ ایران.
امین‌الدوله، میرزاعلی خان (1341). خاطرات سیاسی میرزاعلی خان امین‌الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرما، تهران: کتاب‌های ایران.
بر، ویوین (1394). برساختگرایی اجتماعی، ترجمه اشکان صالحی، تهران: انتشارات نی
تکمیل همایون، ناصر (1385). آموزش‌وپرورش در ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
صحاف‌باشی، ابراهیم (1357). سفرنامه ابراهیم صحاف‌باشی به کوشش محمد مشیری تهران شرکت مؤلفان و مترجمان ایران
حاضری، علی‌محمد (1377) مدارس غیرانتفاعی و تحرک اجتماعی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جمعی از نویسندگان (1397) مرگ مدرسه، ناظر علمی مرتضی نظری تهران انتشارات مشق شب
سمیع آذر، علیرضا، (1376) تاریخ تحولات در مدارس ایران، سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس: تهران.
سرکار ارانی، محمدرضا (1382) اصلاحات آموزشی و مدرن سازی، تهران: نشر روزگار.
سرمد، غلامعلی، (1372) اعزام محصل به خارج از کشور در دوره قاجار، تهران: چاپ و نشر بنیاد.
شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390) سند تحول بنیادین در آموزش‌وپرورش،
صافی، احمد (1385) سازمان و قوانین آموزش‌وپرورش، تهران، سمت.
دولت‌آبادی، یحیی (1361)، حیات یحیی، تهران: فردوسی.
رجایی محمدعلی (1361) تربیت‌معلم، تهران: جهاد دانشگاهی تربیت‌معلم
رجبی (دوانی)، محمدحسن (1390) مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه، تهران: نشر نی.
رضایی، محمد، محمدی، محمود (1396) گفتمان تربیت جدید و تولد مدرسه در ایران دوره قاجار، مجله جامعه‌شناسی تاریخی، 9(2) 184 - 211
رنانی محسن (1397) کودکی، مدرسه، توسعه؛ از کتاب مرگ مدرسه، جمعی از نویسندگان، تهران: مشق شب
رینگر، مونیکا (1381) آموزش دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنونس
روزنامه تربیت (1314 ق) شماره‌های 39، 127، 138، 143، 148، 147، 163، 206، 279، 321، 377،
روزنامه ثریا (1316 ق) شماره‌های 1، 17
روزنامه کمال (1317 ق) شماره 15
روزنامه معارف (.1316 ق) شماره 2 و 10
روزنامه مظفری (1317 ق) شماره‌های 1 و 2
روزنامه نوروز (1320 ق) شماره 1 و 30 و 37
فوکو، میشل، (1384) نظم گفتار، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر اگه
فوکو، میشل (1392) دیرینه‌شناسی دانش، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی
قاسمی پویا، اقبال (1377) مدارس جدید در دوره قاجاریه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلانتری، عبدالحسین (1391). گفتمان از سه منظر زبان‌شناختی فلسفی و جامعه‌شناختی، تهران: نشر جامعه شناسان
کسروی، احمد (1356). تاریخ مشروطه، تهران: خوارزمی.
لاکلوئو، ارنستو و شانتال موفه (1392). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، ترجمه محمد رضایی، تهران: انتشارات ثالث
ماتی، رودی (1383) آموزش‌وپرورش در دوره رضا شاه، ترجمه مرتضی ثاقب فر از کتاب رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین جمع‌آوری استفانی کرونین، تهران، جامی.
مجلس شورای ملی (1290) قانون اساسی فرهنگ
مجلس شورای ملی (1322) قانون تعلیمات اجباری
مجلس شورای اسلامی (1367) قانون مدارس غیرانتفاعی.
مجله آموزش‌وپرورش (1328). اساسنامه جامعه تعلیمات اسلامی ، شماره 17
محبوبی اردکانی، حسین (1354) تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران انجمن دانشجویان دانشگاه تهران.
محمدی محمود (1395) روحانیان و مدارس جدید، مجله تربیت اسلامی، سال 11 شماره 22 صفحه 107 تا 129
مستوفی، عبدالله (1343) تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه جلد اول، دوم، سوم، چاپ تهران: مصور
مشایخی، عبدالکریم (1378) مدرسه سعادت بوشهر از چند زاویه، بوشهر: نشر همسایه.
مراغه‌ای، زین‌العابدین (1384) سیاحتنامه ابراهیم بیگ، به کوشش م.ع سپانلو، تهران: اگه
طالبوف، عبدالرحیم (1356) کتاب احمد، تهران: انتشارات شبگیر.
ناظم الاسلام کرمانی، محمد (1390) تاریخ بیداری ایرانیان، جلد دوم، تهران: انتشارات کوشش.
ناطق، هما (1380) کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، تهران: معاصر پژوهان.
هدایت حاج مهدی قلی (مخبر السلطنه)(1375)، خاطرات و خطرات، تهران: انتشارات زوار
یورگنسن ماریان و لویز فیلیپس (1389) تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی
References
Afzal Mulk, Gh. (1982). Afzal al-Tawarikh, Translation by Mansoureh Etehadeyeh and Siros Saadvandian, Tehran: Publication of the history of Iran. (In Persian)
Amin al-Dawlah, A. (1961). Political memoirs of Mirza Ali Khan Amin al-Dawlah. Hafez Farmanfarma, Tehran: Iranian books. (In Persian)
Bur, V. (2015), social constructionism, Translation by Ashkan Salehi, Tehran: Ney publication. (In Persian)
Dolat Abadi. Y. (1982). Yahya's life, Tehran: Ferdowsi. (In Persian)
Foucault, M. (2005). The Discourse order, Translated by Bagher Parham, Tehran: Agah publication.
Foucault, M. (2013). Archeology of knowledge, Translated by Niko Sarkhosh and Afshine Jahandideh, Tehran: Ney Publication. (In Persian)
Ghasemi Pouya, E. (1998), New schools in the Qajar period, Tehran: University publication. (In Persian)
Hazeri, A. M. (1998), Non-profit schools and social mobility, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. (In Persian)
Hedayat (Mokhbar al-Sultaneh), M. GH. (1996). Memories and Dangers, Tehran: Zavar. (In Persian)
Ihtsham al-Sultaneh, M. (1989). Memories of Ihtsham al-Sultaneh, Tehran: Zovar Publications. (In Persian)
Islamic parliament. (1988). Law of non-profit schools. (In Persian)
Journal of Education. (1949). Statutes of the Society of Islamic Education, N: 17(In Persian)
Jurgensen, M. Filips, l. (2010). Discourse analysis as theory and method. Translated by Hadi Jalili Tehran: Ney publication. (In Persian)
Kalantari, A.H. (2012), Discourse from three linguistic, philosophical and sociological perspectives, Tehran: Jameshenasan. (In Persian)
Kasravi, A. (1977). Constitutional history, Tehran: Kharazmi. (In Persian)
Kamal newspaper. (1899). Nov: 15. (In Persian)
Laclou, E. Miuffe, C. (2013). Hegemony and socialist strategy. Translated by Mohammad Rezaie, Tehran: Sales. (In Persian)
Mozaffari newspaper. (1899). Nov: 1, 2. (In Persian)
Maarif newspaper. (1898). Nov: 1,10. (In Persian)
Maraghei, Z. (2005). Ibrahim Bey's travelogue, Tehran: Agah. (In Persian)
Mahbobi Ardakani, H. (1975). History of new civilization institutions in Iran, Tehran: Tehran University Students Association. (In Persian)
Mohammadi, M. (2016). The clerics and new schools in Iran, Islamic education, 11(22) 107-129. (In Persian)
Mostofi, A. (1964). Social and administrative history of the Qajar period, Tehran: Mosavar. (In Persian)
Mashayekhi, A.K. (1999). Saadat Bushehr School from several perspective. Bushehr: Hamsayeh. (In Persian)
Nategh, H. (2001). Cultural performance of European in Iran, Tehran: Moaser Pazhohan.
Nowruz newspaper. (1902). Nov: 1,30, 37. (In Persian)
National Parliament. (1911). Constitution of culture. (In Persian)
National Parliament. (1943). Compulsory education law. (In Persian)
Nazim al-Islam Kermani, M. (2011). The history of the awakening of Iranians Tehran: Koushesh. (In Persian)
Rajai. M.A. (1982) Teacher Education, Tehran: The academic jihad of teacher education. (In Persian)
Rajabi (Davani) M.H. (2011). Letters and political and social statements of Shia scholars, Tehran: ney publication. (In Persian)
Rezaie. M, Mohammadi, M. (2018). New discourse of education and the emergence of modern schooling in Qajar dynasty, 9(2) 185-211. (In Persian)
Renani, M. (2019). Childhood, school, development, From the book of school death, a group of authors, Tehran: Mashghe Shab. (In Persian)
Renger, M. (2003). Religious, education, and the discourse of cultural reform in the Qajar, translated by Mahdi Haghighatkhah, Tehran: ghoghnos.
Sami Azar, A.R. (1997). History of developments in Iranian schools. Tehran: Schools Renovation, Development and Equipping Organization. (In Persian)
Sarkar Arani, M.R. (2003). Educational reforms and modernization, Tehran: Rozegar publication. (In Persian)
Sarmad, G.A. (1993). Sending students abroad during the Qajar period, Tehran: Bonyad publication. (In Persian)
Supreme Council of the Cultural Revolution, (2011) Fundamental Reform Document of Education in the Islamic Republic of Iran, Secretariat of the Supreme Council of the Cultural Revolution. (In Persian)
Safi. A. (2006). Organization and laws of education, Tehran: SAMT. (In Persian)
Sahaf Bashi, E. (1978). Ebrahim Sahaf Bashi's travelogue, Mohammad Moshiri, Tehran: Iranian Translators and Authors company(In Persian)
Tarbiyat newspaper. (1896-1907). Nov: 39,127,138,143,147, 148, 163, 206, 279, 321,377. (In Persian)
Soraya newspaper. (1898). Nov: 1, 17. (In Persian)
.Talebov, A. (1977). The Book of Ahmad, Tehran: Shabgir Publication. (In Persian)
Takmil Homayoun, N. (2006) Education in Iran, Tehran: Cultural Research Institute. (In Persian)
)